SPOTLIGHT_SẤM SÉT VÀ ĐIỆN

Lightning and Electricity

Sấm sét và điện

Welcome to Spotlight. I’m Anne Muir.

And I’m Colin Lowther. Spotlight uses a special English method of broadcasting. It is easier for people to understand, no matter where in the world they live.

The sound of thunder. Lightning is bright in the sky. The storm is coming closer. Some people hide in fear. They put their hands over their ears. And they wait for the storm to finish.

In the past, many people believed that thunder and lightning were punishments from God.	Trong quá khứ, nhiều người tin rằng sấm sét là những hình phạt từ Thượng đế.
Lightning came from the sky, so they believed that it came from God.	Sét đến từ bầu trời, vì vậy họ tin rằng nó đến từ Thượng đế.
It was powerful.	Nó thật sự rất mạnh mẽ.
It could cause great damage.	Nó có thể gây ra thiệt hại lớn.
But no one knew what lightning really was.	Nhưng không ai biết sét thực sự là gì.
That changed in 1752.	Điều đó đã thay đổi vào năm 1752.
Benjamin Franklin was a scientist and statesman.	Benjamin Franklin là một nhà khoa học và chính khách.
He lived almost 300 years ago, in the United States.	Ông sống cách đây khoảng 300 năm tại Hoa Kỳ.
Franklin is mainly known today as a political person.	Ngày nay Franklin chủ yếu được biết đến như một nhân vật chính trị.
His writings greatly influenced the United States, and many other countries too.	Tác phẩm của ông có ảnh hưởng lớn đến Hoa Kỳ, và nhiều quốc gia khác nữa.
But he is also known as a scientist and inventor.	Tuy nhiên, ông cũng được biết đến như là một nhà khoa học và nhà phát minh.
His most important discoveries were about electricity.	Khám phá quan trọng nhất của ông là điện.
At that time, electricity was a new discovery.	Tại thời điểm đó, điện là một khám phá mới.
Franklin did many experiments with electricity in his home.	Franklin đã làm nhiều thí nghiệm với điện trong nhà của mình.
He began to think that lightning acted like electricity in many situations.	Ông bắt đầu nghĩ rằng sét đã hoạt động như điện trong nhiều tình huống.
Franklin suspected that lightning was an electrical current.	Franklin nghi ngờ rằng sét là một dòng điện.
But he wanted to test his theory.	Nhưng ông ta muốn kiểm tra giả thuyết của mình.
He developed an experiment.	Ông đã thực hiện một thử nghiệm.
The experiment would discover if lightning would pass through metal.	Các thí nghiệm sẽ phát hiện ra nếu sét đi qua kim loại.
He decided to use a metal key.	Ông đã quyết định sử dụng một chìa khóa bằng kim loại.
But first, he had to find a way of linking the key to the lightning - high up in the sky.	Nhưng trước tiên, ông đã phải tìm cách để liên kết chìa khóa với sét - nằm cao trên bầu trời.
Franklin’s experiment is quite famous.	Thí nghiệm của Franklin khá nổi tiếng.
However, Franklin did not record this experiment until much later.	Tuy nhiên, Franklin đã không ghi lại thí nghiệm này cho đến mãi sau này.
So some experts believe that it did not happen the way stories describe it.	Vì vậy, một số chuyên gia tin rằng nó đã không xảy ra theo cách các câu chuyện mô tả về nó.
Scientists debate the details of the experiment.	Các nhà khoa học tranh luận về các chi tiết của thí nghiệm.
They say that it could not have happened exactly as most people imagine.	Họ nói rằng nó không thể xảy ra chính xác như hầu hết mọi người tưởng tượng.
It is unclear how Franklin actually did the experiment.	Người ta không rõ làm thế nào mà Franklin thực sự đã làm thí nghiệm.
But Franklin’s results are clear.	Nhưng kết quả của Franklin khá rõ ràng.
Later experiments proved that he was correct.	Các thí nghiệm sau này đã chứng minh rằng ông đã đúng.
Most modern versions agree that it happened something like this.	Hầu hết các phiên bản hiện đại đều đồng ý rằng việc đó đã xảy ra tương tự như thế này.
The story says that Franklin decided to use a kite.	Chuyện kể rằng Franklin quyết định sử dụng một chiếc diều.
We usually only see children playing with kites.	Chúng ta thường chỉ nhìn thấy trẻ em chơi với diều.
They like to make them using brightly coloured paper, sticks, and very thin string.	Chúng thích làm diều với giấy màu sắc rực rỡ, gậy, và dây rất mỏng.
They stretch the paper over the sticks and attach the string to the sticks.	Chúng căng giấy lên gậy và đính kèm các dây với gậy.
And then they hold onto the long string and run.	Và sau đó bọn trẻ giữ dây dài và chạy.
The wind carries the kite through the sky.	Gió mang diều lên bầu trời.
Franklin made his kite from light cloth.	Franklin làm diều của mình từ vải sáng.
He tied a metal key to the bottom.	Ông dán một chìa khóa kim loại ở đáy diều.
He expected the lightning to strike the kite.	Ông dự đoán sét sẽ tấn công diều.
He believed that the lightning would flow down the kite string to the key at the end.	Ông tin rằng những tia chớp sẽ chạy xuống các dây diều đến chìa khóa ở đầu cuối.
The experiment took place in Philadelphia, Pennsylvania.	Thí nghiệm này đã diễn ra tại Philadelphia, Pennsylvania.
It was June, 1752.	Đó là vào tháng Sáu, 1752.
Franklin and his son waited for a thunderstorm.	Franklin và con trai ông đang đợi một cơn bão.
When the storm began, they carried the kite outside.	Khi bão bắt đầu, họ mang diều ra ngoài.
They flew it high.	Họ đã thả nó lên cao.
It entered a rain cloud.	Nó được đưa lên một đám mây mưa.
Franklin put his hand on the key.	Franklin đặt tay mình lên chìa khoá.
And then, bang! Electricity flowed through.	Và sau đó, bang! Điện chạy qua.
The experiment had worked! The lightning behaved like electricity.	Thí nghiệm đã thực sự hoạt động! Sét hoạt động giống như điện.
It flowed through wet kite-string and the metal key! Some modern scientists say that the lightning would have killed Franklin.	Nó chạy qua dây diều ướt và chìa khoá kim loại! Một số nhà khoa học hiện đại nói rằng những tia chớp sẽ giết Franklin.
But they do suggest other possible ways that the kite experiment could have happened.	Nhưng họ cũng cho rằng khả năng là thí nghiệm về diều trên có thể xảy ra.
For example, they suggest that lightning did not strike Franklin’s kite.	Ví dụ, họ cho rằng sét không đánh vào diều Franklin.
They say that the string got electricity from the air in the storm.	Họ nói rằng sợi dây bắt điện từ trên không trong cơn bão.
No matter who is right about the details of the experiment, Franklin’s theory still caused many people to investigate lightning.	Việc ai đúng ai sai về các chi tiết của thí nghiệm này không quan trọng nhưng lý thuyết của Franklin vẫn khiến cho nhiều người bắt đầu nghiên cứu về sét.
Now, scientists agree that lightning is electricity.	Bây giờ, các nhà khoa học đồng ý rằng sét là điện.
And scientists know much more about lightning.	Và các nhà khoa học biết nhiều hơn về sét.
They tell us that: On average, there are 100 lightning strikes every second around the world.	Họ nói với rằng: cứ trung bình, mỗi giây trên thế giới có khoảng 100 tia sét.
Lightning can send out a million volts of electricity! The temperature in a lightning bolt is about 30,000 degrees Celsius.	Sét có thể vận chuyển một triệu volt điện! Nhiệt độ trong một tia sét là vào khoảng 30,000 độ C.
Lightning can strike in half a second.	Sét có thể tấn công chỉ trong nửa giây.
In that time, the lightning heats the surrounding air.	Trong thời gian đó, những tia chớp làm nóng không khí xung quanh.
It heats it to an extremely high temperature - five times hotter than that on the sun’s surface! The heat causes the air to expand.	Nó nóng đến một nhiệt độ cực kỳ cao - nóng hơn so với trên bề mặt của mặt trời năm lần! Nhiệt độ này làm không khí giản nở.
This makes a sound.	Điều này tạo một âm thanh lớn.
We hear this sound as thunder.	Chúng tôi nghe thấy âm thanh này dưới hình thức tiếng sấm.
Although this happens at the same time, we hear the thunder after the lightning.	Mặc dù điều này xảy ra cùng một lúc nhưng chúng ta nghe thấy tiếng sấm sau tia sét.
The reason for this is simply because sound travels more slowly than light.	Lý do cho điều này chỉ đơn giản là bởi vì âm thanh đi chậm hơn so với ánh sáng.
Lightning disappears quickly in the air.	Sét biến mất rất nhanh trong không khí.
But it does sometimes leave something behind: fulgurites.	Nhưng nó đôi khi để lại một cái gì đó đằng sau: fulgurit.
The word comes from the Latin word for lightning, ‘fulgur’.	Từ này bắt nguồn từ tiếng Latin để chỉ sét, 'fulgur'.
The best-known fulgurites are sand fulgurites.	Các fulgurit nổi tiếng nhất là fulgurit cát.
These are found under the surface of sand.	Chúng được tìm thấy dưới bề mặt cát.
Sand fulgurites form when lightning hits sand.	Fulgurit cát hình thành khi sét đánh xuống cát.
They are thin glass tubes under the sand.	Chúng là những ống kính mỏng dưới cát.
The heat from the electrical current is very intense.	Nhiệt từ dòng điện rất mãnh liệt.
It melts the sand into glass.	Nó làm tan cát thành thuỷ tinh.
Fulgurites usually take the shape of the roots of a tree.	Fulgurit thường có hình dạng là rễ cây.
The outside of the thin tubes is silica glass.	Bên ngoài của ống mỏng là kính silica.
Scientists can easily make silica glass in laboratories.	Các nhà khoa học có thể dễ dàng làm thủy tinh silica trong phòng thí nghiệm.
But it is very rare to find it in nature.	Nhưng nó rất hiếm để tìm thấy trong tự nhiên.
Fulgurites are not usually longer than a few centimetres.	Fulgurit thường không dài hơn một vài cm.
This is because movement of the sand often breaks the fine tubes.	Điều này là do sự chuyển động của cát thường phá vỡ các ống tốt.
They are after all, glass.	Sau cùng chúng là thủy tinh.
Rock fulgurites form in a similar way.	Fulgurit đá hình thành theo cách tương tự.
They form when lightning strikes the surface of rock.	Chúng tạo thành khi sét đánh bề mặt của đá.
The lightning melts the rock’s surface.	Tia sét làm tan chảy bề mặt của đá.
It can also melt the inner part of the rock.	Nó cũng có thể làm tan chảy một phần bên trong của đá.
Rock fulgurites are even less common than sand fulgurites.	Fulgurit đá thậm chí còn ít phổ biến hơn fulgurit cát.
The formation of fulgurites shows just how powerful lightning is.	Sự hình thành của fulgurit cho thấy tia sét mạnh như thế nào.
Lightning can cause great damage to buildings - especially tall buildings.	Sét có thể gây ra thiệt hại lớn cho các tòa nhà - đặc biệt là các nhà cao tầng.
Benjamin Franklin invented something simple to prevent this damage.	Benjamin Franklin phát minh ra một cái gì đó đơn giản để ngăn chặn thiệt hại này.
His invention is called a lightning rod.	Phát minh của ông được gọi là một cột thu lôi.
Lightning rods are tall thin pieces of metal.	Cột thu lôi là các miếng mỏng kim loại cao.
A rod may have a pointed end, or a ball at the end.	Một thanh có thể có đầu nhọn, hoặc có một quả bóng ở cuối.
People place lightning rods at the top of a building.	Người ta đặt cột thu lôi ở trên cùng của một tòa nhà.
The rod is the tallest thing on the building.	Thanh này cao nhất trên tòa nhà.
A wire goes from the rod to the ground.	Một dây được gắn từ thanh thu lôi xuống đất.
When lightning strikes, the electricity goes through the rod to the ground.	Khi sét đánh, điện đi qua thanh sắt xuống đất.
The lightning does not affect the building.	Tia sét không ảnh hưởng đến toà nhà.
Lightning rods became very popular because of Franklin.	Cột thu lôi trở nên rất phổ biến vì Franklin.
They have saved many buildings! From electricity to a lightning rod that saves buildings.	Chúng đã cứu được rất nhiều các tòa nhà! Từ điện cho đến cột thu lôi cứu các tòa nhà.
Benjamin Franklin asked questions.	Benjamin Franklin đã đặt ra nhiều câu hỏi.
He changed ideas.	Ông đã thay đổi ý tưởng.
And he invented something that still helps people today! All discoveries start in the same place.	Và ông đã phát minh một cái gì đó mà vẫn còn giúp nhiều người cho đến ngày hôm nay! Tất cả những khám phá này đều bắt đầu ở cùng một chỗ.
What questions do you have? What can you create?.	Bạn có câu hỏi nào không? Bạn có thể tạo ra những gì?

The writers of this program were Marina Santee and Christy VanArragon. The producer was Nick Mangeolles. The voices you heard were from the United Kingdom and the United States. All quotes were adapted for this program and voiced by Spotlight. You can listen to this program again, and read it, on the internet at www.radioenglish.net. This program is called, ‘Lightning and Electricity’.

You can also leave your comments on our website. Or you can email us at radio@radioenglish.net. You can also find us on Facebook - just search for spotlightradio. We hope you can join us again for the next Spotlight program. Goodbye.

TED_THÊM MỘT TRƯỜNG HỌC, BỚT MỘT NHÀ GIAM

THÊM MỘT TRƯỜNG HỌC, 

BỚT MỘT NHÀ GIAM

TED_Why open a school? To close a prison

Nadia Lopez

00:12 When I opened Mott Hall Bridges Academy in 2010, my goal was simple: open a school to close a prison. Now to some, this was an audacious goal, because our school is located in the Brownsville section of Brooklyn -- one of the most underserved and violent neighborhoods in all of New York City. Like many urban schools with high poverty rates, we face numerous challenges, like finding teachers who can empathize with the complexities of a disadvantaged community, lack of funding for technology, low parental involvement and neighborhood gangs that recruit children as early as fourth grade. 01:04 So here I was, the founding principal of a middle school that was a district public school, and I only had 45 kids to start. Thirty percent of them had special needs. Eighty-six percent of them were below grade level in English and in math. And 100 percent were living below the poverty level. 01:33 If our children are not in our classrooms, how will they learn? And if they're not learning, where would they end up? 01:43 It was evident when I would ask my 13-year-old, "Young man, where do you see yourself in five years?" 01:53 And his response: "I don't know if I'm gonna live that long." 01:58 Or to have a young woman say to me that she had a lifelong goal of working in a fast-food restaurant. To me, this was unacceptable. It was also evident that they had no idea that there was a landscape of opportunity that existed beyond their neighborhood. 02:21 We call our students "scholars," because they're lifelong learners. And the skills that they learn today will prepare them for college and career readiness. I chose the royal colors of purple and black, because I want them to be reminded that they are descendants of greatness, and that through education, they are future engineers, scientists, entrepreneurs and even leaders who can and will take over this world. To date, we have had three graduating classes, at a 98 -- 03:01 (Applause) 03:10 At a 98-percent graduation rate. This is nearly 200 children, who are now going to some of the most competitive high schools in New York City. 03:21 (Applause) 03:29 It was a cold day in January when my scholar, Vidal Chastanet, met Brandon Stanton, the founder of the popular blog "Humans of New York." Brandon shared the story of a young man from Brownsville who had witnessed violence firsthand, by witnessing a man being thrown off of a roof. Yet he can still be influenced by a principal who had opened up a school that believes in all children. Vidal embodies the story of so many of our underprivileged children who are struggling to survive, which is why we must make education a priority. 04:15 Brandon's post created a global sensation that touched the lives of millions. This resulted in 1.4 million dollars being raised for our scholars to attend field trips to colleges and universities, Summer STEAM programs, as well as college scholarships. You need to understand that when 200 young people from Brownsville visited Harvard, they now understood that a college of their choice was a real possibility. And the impossibilities that had been imposed upon them by a disadvantaged community were replaced by hope and purpose. 05:05 The revolution in education is happening in our schools, with adults who provide love, structure, support and knowledge. These are the things that inspire children. But it is not an easy task. And there are high demands within an education system that is not perfect. 05:32 But I have a dynamic group of educators who collaborate as a team to determine what is the best curriculum. They take time beyond their school day, and come in on weekends and even use their own money to often provide resources when we do not have it. And as the principal, I have to inspect what I expect. 05:59 So I show up in classes and I conduct observations to give feedback, because I want my teachers to be just as successful as the name Mott Hall Bridges Academy. And I give them access to me every single day, which is why they all have my personal cell number, including my scholars and those who graduated -- which is probably why I get phone calls and text messages at three o'clock in the morning. 06:26 (Laughter) 06:28 But we are all connected to succeed, and good leaders do this. Tomorrow's future is sitting in our classrooms. And they are our responsibility. That means everyone in here, and those who are watching the screen. We must believe in their brilliance, and remind them by teaching them that there indeed is power in education. 06:58 Thank you. 06:59 (Applause)

00:12 Khi khánh thành trường Mott Hall Bridges vào năm 2010, mục tiêu của tôi đơn giản chỉ là mở trường học để khép lại những cảnh sống tối tăm. Lúc đó nhiều người cho rằng việc này thật liều lĩnh, vì trường chúng tôi nằm ở khu Brownsville (thuộc Brooklyn), một trong những khu nghèo nàn và thiếu thốn nhất của thành phố New York. Giống như nhiều trường thành thị có tỉ lệ đói nghèo cao khác, chúng tôi cũng đối mặt với vô vàn khó khăn, chẳng hạn như tuyển được giáo viên biết đồng cảm với sự hỗn tạp đặc trưng của một khu dân cư nghèo, thiếu hụt đầu tư cho công nghệ, với sự thờ ơ của phụ huynh, cùng những băng nhóm dụ dỗ cả những em mới lên mười. 01:04 Đó là lí do vì sao tôi quyết định thành lập trường công này, với khởi điểm chỉ có 45 học sinh. Trong đó, 30 % học sinh có nhu cầu đặc biệt. 80% không đạt chuẩn về môn Anh văn và Toán. Chưa hết, toàn bộ học sinh của trường đều dưới mức nghèo. 01:33 Nếu không có trường của chúng tôi, làm sao các em đi học được? Và nếu các em không đi học, tương lai các em sẽ thế nào? 01:43 Đáp án cho câu hỏi này thật rõ khi tôi hỏi một cậu bé 13 tuổi: "Này cậu bé, con đoán ngày này năm năm sau, con đang làm gì?" 01:53 Cậu bé trả lời: "Không biết tới lúc đó con có còn sống không." 01:58 Tôi cũng hỏi chuyện một phụ nữ trẻ khác, cô ấy nói mục tiêu suốt đời của mình là làm ở một tiệm thức ăn nhanh. Tôi không thể chấp nhận được chuyện này. Rõ ràng họ không hề ý thức được có cả một vùng đất mang tên "cơ hội" ở bên ngoài khuôn viên họ đang sống. 02:21 Chúng tôi gọi học sinh là "học giả", vì các em cần học suốt đời. Và những kĩ năng học được hôm nay sẽ là hành trang cho các em khi vào đại học hay đi làm. Tôi đã chọn hai màu tím và trắng, vốn là màu của hoàng gia, vì tôi muốn nhắc học sinh của mình rằng xuất thân của các em không hề thấp kém, rằng thông qua con đường học vấn trong tương lai, các em sẽ thành kĩ sư, nhà khoa học, doanh nhân, thậm chí là những nhà lãnh đạo nắm giữ cả thế giới. Tính đến bây giờ, trường tôi đã có 3 khoá học có tỉ lệ tốt nghiệp 98%. 03:01 (Vỗ tay) 03:10 Tỉ lệ tốt nghiệp 98 % đấy nhé! Con số này tổng cộng là gần 200 học sinh, trong đó nhiều em đang theo học những trường cấp 3 danh tiếng nhất của thành phố New York. 03:21 (Vỗ tay) 03:29 Vào một ngày tháng Giêng lạnh lẽo, Vidal Chastanet, một học sinh trường tôi, đã gặp Brandon Stanton, nhà sáng lập của diễn đàn nổi tiếng "Người New York". Brandon đã chia sẻ câu chuyện về một chàng trai đến từ Brownsville từng tận mắt chứng kiến cảnh bạo lực, như cảnh một người đàn ông bị quăng từ trên mái nhà xuống. Tuy nhiên, cậu thanh niên ấy vẫn bị thuyết phục bởi một hiệu trưởng, người đã mở trường học vì tin vào tương lai của mọi đứa trẻ. Vidal chính là hiện thân cho câu chuyện của nhiều em nhỏ bất hạnh khác đang phải vật lộn với cuộc sống mưu sinh. Đây là lí do tại sao chúng ta phải ưu tiên cho giáo dục. 04:15 Câu chuyện Branton chia sẻ đã khiến hàng triệu người xúc động . Nhờ đó, 1.4 triệu đô đã được quyên góp giúp học sinh của tôi được đến tham quan các trường cao đẳng đại học, tham dự những chương trình STEAM mùa hè, cũng như xin học bổng từ các trường cao đắng. Xin các bạn hiểu rằng khi 200 học sinh từ Brownsville đến thăm trường Havard, các em giờ đã nhận ra mình hoàn toàn có cơ hội vào ngôi trường mình yêu thích. Và những điều bất khả dĩ vốn đóng chặt trong suy nghĩ của những con người thiệt thòi này giờ đã được thay bằng hi vọng và mục tiêu. 05:05 Một cuộc cách mạng giáo dục đang diễn ra tại trường chúng tôi, với những con người cống hiến tình thương, cơ sở vật chất, sự hỗ trợ, và tri thức. Tất cả những điều này là nguồn động lực lớn với các em. Tuy nhiên, mọi việc không đơn giản vậy. Luôn có những yêu cầu khắt khe cho một hệ thống giáo dục chưa hoàn thiện. 05:32 Nhưng đội ngũ giáo viên trường chúng tôi luôn đầy nhiệt huyết, sẵn sàng hợp tác soạn ra chương trình giảng dạy tốt nhất. Họ không chỉ làm việc khi đến trường, mà còn làm vào cuối tuần, và thậm chí thường dùng tiền của mình để cung cấp những tài liệu mà trường chúng tôi không có. Là hiệu trưởng của trường, tôi cần phải theo sát những mục tiêu đã đề ra. 05:59 Do vậy, tôi có mặt trong các giờ học để quan sát và gửi phản hồi đến các giáo viên, vì tôi luôn mong họ cũng sẽ thành công như chính tên trường chúng tôi vậy. Tôi cũng sẵn lòng gặp họ mỗi ngày, vì vậy ai trong số họ cũng có số điện thoại di động của tôi, kể cả các em đã tốt nghiệp cũng thế. Đây là lí do tại sao tôi vẫn nhận được cuộc gọi và tin nhắn vào lúc 3 giờ sáng. 06:26 (Khán giả cười) 06:28 Nhưng tất cả chúng tôi móc nối với nhau để thành công, và những nhà lãnh đạo giỏi đều làm thế. Thế hệ tương lai đang ngồi trong lớp chúng tôi. Chúng tôi có trách nhiệm lo cho các em. Đó cũng là trách nhiệm của mọi người ở đây, và những ai đang theo dõi qua màn hình. Chúng ta phải tin vào tài năng của các em và luôn nhắc các em trong quá trình dạy học rằng tri thức là sức mạnh. 06:58 Xin cảm ơn! 06:59 (Vỗ tay)